Με το εργασιακό στρες να επηρεάζει όλο και περισσότερους απασχολούμενους, οι οποίοι αναγκάζονται να ακολουθήσουν το σύστημα της τηλεργασίας, ιδίως την περίοδο που ζούμε εν μέσω πανδημίας του κορωνοΐου και παρατεταμένου εγκλεισμού, η συζήτηση που ανοίγει περιστρέφεται γύρω από την θεσμοθέτηση του δικαιώματος της αποσύνδεσης. Πρόκειται για ένα δικαίωμα που από το 2016 θεσμοθετήθηκε στην Γαλλία και πλέον λόγω της επέκτασης του φαινομένου της τηλεργασίας, επηρεάζει όλο και περισσότερους εργαζόμενους στα κράτη – μέλη της Ε.Ε..
Το ζήτημα απασχόλησε στην τελευταία συνεδρίαση του ευρωκοινοβουλίου με τον εισηγητή των Σοσιαλιστών, Alex Agius Saliba, να τονίζει: «Δεν μπορούμε να αφήσουμε στην μοίρα τους εκατομμύρια εργαζόμενους στην Ευρώπη που έχουν εξαντληθεί λόγω της πίεσης να είναι συνεχώς συνδεδεμένοι και τα υπερβολικά εκτεταμένα ωράρια». Με την επισήμανση, μάλιστα, ότι «τα δικαιώματα των εργαζομένων θα πρέπει να συμβαδίζουν με τα δεδομένα της ψηφιακής εποχής», ο Alex Agius Saliba υπογραμμίζει: «Τώρα είναι η ώρα να σταθούμε στο πλάι τους και να τους δώσουμε αυτό που αξίζουν: το δικαίωμα στην αποσύνδεση. Αυτό είναι ζωτικής σημασίας για την ψυχική και σωματική μας υγεία».
Από το Ευρωκοινοβούλιο στην Κομισιόν
Με αυτό το σκεπτικό, το ευρωκοινοβούλιο με 472 ψήφους υπέρ, 126 κατά και 83 αποχές ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή (Κομισιόν) να καταθέσει νομοθετική πρόταση που θα επιτρέπει σε όσους εργάζονται ψηφιακά να αποσυνδέονται από την εργασία τους μετά το πέρας του ωραρίου τους. Στη νομοθεσία αυτή θα πρέπει επίσης να ορίζονται οι ελάχιστες προϋποθέσεις για την εξ αποστάσεως εργασία και να αποσαφηνίζονται οι όροι και τα ωράρια εργασίας, καθώς και οι χρόνοι ανάπαυσης των εργαζομένων. Ταυτόχρονα, το Κοινοβούλιο ζητά να κατοχυρωθεί στο ευρωπαϊκό δίκαιο το δικαίωμα των εργαζομένων να αποσυνδέονται ψηφιακά από την εργασία τους χωρίς επιπτώσεις.
Η μόνιμη επιφυλακή πηγή εργασιακού άγχους
Στην συζήτηση που προηγήθηκε στο ευρωκοινοβούλιο έγινε παραδεκτό ότι «η αυξανόμενη χρήση ψηφιακών εργαλείων στο πλαίσιο της εργασίας έχει διαμορφώσει μια κουλτούρα ‘διαρκούς παρουσίας και μόνιμης επιφυλακής’ των εργαζομένων, η οποία έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής και της προσωπικής τους ζωής».
Η δεύτερη παραδοχή ήταν ότι «μολονότι στη διάρκεια της πανδημίας η εργασία από το σπίτι συνέβαλε καθοριστικά στη διασφάλιση θέσεων εργασίας και στην επιβίωση πολλών επιχειρήσεων, τα παρατεταμένα ωράρια εργασίας και οι υψηλότερες απαιτήσεις έχουν οδηγήσει σε αύξηση των περιστατικών άγχους, κατάθλιψης, επαγγελματικής εξουθένωσης, καθώς και άλλων προβλημάτων ψυχικής και σωματικής υγείας».
Να αναγνωριστεί ως θεμελιώδες δικαίωμα
Ως εκ τούτου, οι ευρωβουλευτές ζητούν το δικαίωμα στην αποσύνδεση να αναγνωριστεί ως «θεμελιώδες δικαίωμα», που «θα επιτρέπει στους εργαζόμενους να απέχουν από τα εργασιακά τους καθήκοντα, όπως τηλεφωνικές κλήσεις, μηνύματα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και άλλα είδη ψηφιακής επικοινωνίας, τις ώρες που δεν εργάζονται, συμπεριλαμβανομένων των περιόδων που βρίσκονται σε οποιασδήποτε μορφής άδεια».
Παράλληλα, οι ευρωβουλευτές ζητούν από τα κράτη- μέλη «να λάβουν όλα τα απαραίτητα μέτρα ώστε οι εργαζόμενοι να μπορούν να ασκούν το δικαίωμα αυτό, μεταξύ άλλων και μέσω της υπογραφής συλλογικών συμβάσεων εργασίας ανάμεσα στους κοινωνικούς εταίρους». Επισημαίνουν, μάλιστα, ότι το δικαίωμα στην αποσύνδεση θα προστατεύει τους εργαζόμενους από «διακρίσεις, επικρίσεις, απολύσεις ή άλλες δυσμενείς ενέργειες από πλευράς των εργοδοτών».
Εργαζόμενοι με περιορισμένο ελεύθερο χρόνο
Να σημειωθεί ότι από το ξέσπασμα της πανδημίας του κορονοϊού, η εργασία από το σπίτι έχει αυξηθεί κατά 30% πανευρωπαϊκά. Αυτό το ποσοστό της τηλεργασίας αναμένεται να παραμείνει υψηλό ή ακόμη και να ενισχυθεί. Τον κώδωνα του κινδύνου κρούει έρευνα του Eurofound, σύμφωνα με την οποία «όσοι εργάζονται τακτικά από το σπίτι τους έχουν περισσότερες από τις διπλάσιες πιθανότητες να ξεπερνούν το ανώτατο όριο των 48 ωρών εργασίας την εβδομάδα, σε σύγκριση με όσους εργάζονται στις εγκαταστάσεις του εργοδότη τους». Επίσης, αναφέρεται ότι «σχεδόν το 30% όσων εργάζονται από το σπίτι αναφέρουν ότι δουλεύουν στον ελεύθερο χρόνο τους είτε καθημερινά είτε πολλές φορές την εβδομάδα, ενώ το αντίστοιχο ποσοστό για όσους εργάζονται στο γραφείο κινείται σε επίπεδα κάτω του 5%».
Πρωτοποριακός ο νόμος στην Γαλλία
Σε επίπεδο κράτους – μέλους, η Γαλλία θεωρείται πρωτοπόρα στην αναγνώριση αυτού του νέου εργασιακού δικαιώματος. Ήδη από το 2013, με μια εθνική διατομεακή συμφωνία για την ποιότητα του εργασιακού βίου ενθαρρύνθηκαν οι εταιρείες ώστε να αποφεύγουν την όποια εισχώρηση στην προσωπική ζωή των εργαζομένων, προσδιορίζοντας τις χρονικές περιόδους, που οι ψηφιακές συσκευές τους επιτρέπεται να είναι κλειστές. Ακολούθως, αυτό το δικαίωμα θεσπίστηκε τον Αύγουστο του 2016 και πλέον αποτελεί άρθρο του Εργατικού Κώδικα της Γαλλίας.
Σύμφωνα με το συγκεκριμένο άρθρο του Εργατικού Κώδικα, οι υποχρεωτικές διαπραγματεύσεις σχετικά με την ισότητα ανδρών και γυναικών και την ποιότητα του εργασιακού βίου – που πρέπει να πραγματοποιούνται μόνο σε επίπεδο εταιρείας και ως εκ τούτου όχι συστηματικά – πρέπει να προσδιορίζονται. Οπότε, «υπό αυτές τις συγκεκριμένες προϋποθέσεις προσδιορίζονται οι όροι για την πλήρη άσκηση από τον υπάλληλο του δικαιώματος αποσύνδεσης και της δημιουργίας από την εταιρεία συσκευών για τη ρύθμιση της χρήσης ψηφιακών εργαλείων, προκειμένου να διασφαλιστεί ο σεβασμός των περιόδων ανάπαυσης και άδειας ως όπως και της προσωπικής και οικογενειακής ζωής ».
Ακολουθεί η Ιταλία
Παρότι λίγες χώρες της Ε.Ε. έχουν ακολουθήσει το παράδειγμα της Γαλλίας, παρατηρείται ότι ήδη το δικαίωμα στην αποσύνδεση έχει θεσμοθετηθεί στην Ιταλία από το 2017, όπου εκεί στις συμφωνίες εργοδοτών – εργαζομένων γίνεται γραπτή αναφορά και υποδεικνύονται τα τεχνικά και οργανωτικά μέτρα, που κατοχυρώνουν το δικαίωμα στην αποσύνδεση. Στο δε Λουξεμβούργο, το δικαίωμα στην αποσύνδεση είναι αντικείμενο δημόσιου διαλόγου, που εξειδικεύτηκε με συλλογή υπογραφών τον Ιούλιο του 2018.
Αποδεκτό δικαίωμα από τους μεγάλους εργοδότες
Βέβαια, στην Γαλλία ο τηλεπικοινωνιακός οργανισμός «Orange» υπέγραψε από τον Σεπτέμβριο του 2016 την συλλογική σύμβαση εργασίας που περιλαμβάνει το δικαίωμα στην αποσύνδεση. Ενώ, οι επενδυτικοί – τραπεζικοί οργανισμοί «Natixis» και «Société Générale» στοχεύουν στην εφαρμογή αυτού του δικαιώματος. Στην Γερμανία, η Volkswagen έχει εφαρμόσει σε μεγάλη κλίμακα το δικαίωμα στην αποσύνδεση ήδη από το 2012, καθώς έχει ορίσει στους εσωτερικούς server να μην στέλνουν ηλεκτρονικά μηνύματα στους προσωπικούς λογαριασμούς των υπαλλήλων της από τις 6.15 το απόγευμα έως τις 7 το πρωί της επόμενης ημέρας. Το ίδιο σύστημα ακολουθούν και άλλες μεγάλες εταιρείες. Η δε ασφαλιστική εταιρεία AXA, ήδη από τον Ιούλιο του 2017 έχει υπογράψει συλλογική σύμβαση εργασίας με τους εργαζόμενους στην Ισπανία, όπου τους δίνεται η δυνατότητα να έχουν κλειστό το κινητό τηλέφωνο για ώρες εκτός εργάσιμου ωραρίου.
Σε αριθμούς
Συνεπώς, η κατοχύρωση του δικαιώματος στην αποσύνδεση γίνεται όλο και περισσότερο αναγκαία εάν υπολογίσει κάποιος την ραγδαία αύξηση της τηλεργασίας. Σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat, το 2019 μόλις το 5,4% των απασχολούμενων ηλικίας 15 έως 64 ετών είχε καταγραφεί ότι βρισκόταν σε καθεστώς τηλεργασίας. Η τηλεργασία για την περίοδο 2009 – 2019 ήταν σε επίπεδο Ε.Ε. αυξήθηκε κατά 5%. Ενώ την ίδια περίοδο, η περιστασιακή τηλεργασία αυξήθηκε από το 6% το 2009 στο 9% του 2019.
Τα πρωτεία στην τηλεργασία κρατά η Ολλανδία και η Φιλανδία με το 14,1% των εργαζομένων να απασχολούνται υπό αυτό το καθεστώς. Ακολουθεί το Λουξεμβούργο με 11,6% των εργαζομένων και η Αυστρία με 9,9% των εργαζομένων. Για την ίδια χρονιά, το 2019, τα χαμηλότερα ποσοστά τηλεργασίας καταγράφονται σε Βουλγαρία (0,5%), Ρουμανία (0,8%), Ουγγαρία (1,2%), Κύπρο (1,3%), Κροατία και Ελλάδα (1,9%).
Βέβαια, αυτή η καταγραφή άλλαξε το 2020 με το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοΐου και σύμφωνα με την έρευνα του Eurofound, που διενεργήθηκε τον Απρίλιο του 2020, το 37% των απασχολουμένων απαντούσε πως πλέον εργάζεται από το σπίτι.
πηγή – ΗΛΕΚΤΡΑ ΒΙΣΚΑΔΟΥΡΑΚΗ